Sekirite Klima: Yon Q&A ak Marsha Michel
K: Èske ou ka dekri pou nou sa sekirite klima a vle di?
Marsha:
Anvan nou menm mansyone tèm sekirite klima a, nou bezwen pale plis sou kriz klimatik la ki te koze pa deseni neglijans nan abòde chanjman nan klima, yon ogmantasyon nan tanperati mondyal, ak yon chanjman alontèm nan modèl klima mondyal ak rejyonal yo. Kriz klimatik la se yon fenomèn atravè lemond ki pa afekte tout moun egalman men ki devaste pou peyi vilnerab ak pòv ki pi plis soufri.
Li deja rive toutotou nou epi li menase avni nou bezwen an - sekirite alimantè pou tout moun, redui migrasyon fòse, ak pwoteksyon sante. Kriz klimatik la afekte chak segman nan sosyete a epi li gen potansyèl pou agrave tansyon ki egziste deja yo epi kreye nouvo konfli paske resous natirèl yo ap diminye.
Pandan ke kriz klimatik la se raman sèl faktè pou konfli, li ka poze gwo risk lokal, nasyonal ak entènasyonal. Enpak kriz klima a anglobe anpil pwoblèm, tankou danje ki genyen nan evènman move tan ekstrèm (egzanp, siklòn), monte nivo lanmè, chanjman nan modèl presipitasyon (sa vle di, lapli), dezòd nan sistèm manje ak resous dlo, deplasman entèn popilasyon an, migrasyon, ak konfli potansyèl sou diminye resous natirèl yo.
(Sou definisyon sekirite klimatik)
Sekirite klimatik se enpak kriz klimatik la sou lapè ak efò sekirite nan sèten kote atravè lemond ki te manke gouvènans, jistis, ak filè sekirite, patikilyèman nan kontèks frajil ak konfli ki afekte ( PNUD ). Sepandan, mwen trè pridan lè m sèvi ak tèm sekirite klima a olye ke tèm nan kriz klimatik paske tèm nan pa konplètman defini epi yo ka wè pa anpil nan Lwès la sitou nan lantiy yon enterè kòm yon mwayen pou ogmante efò militarizasyon olye. pase envestisman nan enfrastrikti sosyal .
K: Ki lòt konsèp kwaze ak sekirite klima?
Marsha:
Li kwaze ak devlopman dirab, sistèm pwodiksyon, ak manje ak sekirite ekonomik. Pou plizyè gwoup mwayen poul viv, sekirite klimatik vle di diferan bagay. Pou kominote pastoral yo, sekirite klimatik vle di jesyon dirab nan patiraj ak pwen dlo pou bèt ak moun. Pou kominote agrikilti yo, sekirite klimatik vle di lapli previzib ak itilizasyon tè agrikòl dirab.
Degradasyon tè ak diminye pwodiktivite akòz kondisyon klimatik ekstrèm yo vle di pèt opòtinite mwayen pou viv pou kominote sa yo. Anplis de sa, sekirite klimatik se tou sou rezistans kominote yo nan chòk. Nan Sahel, pa egzanp, pwogram reyabilitasyon tè bay kominote yo mwayen pou yo fè fas ak enpak sechrès ak inondasyon ki repete yo.
Sekirite klimatik se lapè tou.
Gen yon lyen nan klima-sekirite manje-lapè ak klima-devlopman-lapè. Ensekirite klimatik lakòz konfli ki mennen nan ensekirite alimantè. Ensekirite klimatik ak konfli anpeche devlopman. Sekirite klimatik se tou sou jistis sosyal ak ekonomik. Gwoup ki pi vilnerab nan mond lan ap peye yon gwo pri epi fè fas ak gwo enjistis klimatik. Yo polye mwens epi yo pi afekte pa enpak chanjman nan klima. Paske kriz klima a afekte tout aspè nan lavi nou, li kwaze ak anpil pwoblèm: anviwònman, sosyal, ekonomik, ak politik. Li mande yon apwòch milti ki kwaze ak entegre plizyè konsèp pou bese risk yo
K: Èske ou ka bay egzanp sou sa ki mennen nan (nan)sekirite klima? Ki peyi ki gen tandans pou yo nan sant diskisyon ensekirite klima a?
Marsha:
Kwasans rapid popilasyon ak gwo konpetisyon sou resous natirèl yo ka mennen nan ensekirite klimatik. Sèjousi, ogmante konfli sou kontwòl sous dlo yo se yon egzanp tipik nan ensekirite klimatik. Nan lòt men an, jesyon efikas nan resous sa yo ka mennen nan sekirite klima. Peyi rich yo jeneralman reyalize sekirite klimatik, alòske moun pòv yo fè fas ak ensekirite klimatik.
Move gouvènans ekonomik ak politik ka mennen nan ensekirite klima. Pou egzanp, zòn ki trè endistriyalize nan peyi devlope yo responsab pou bon jan kalite lè a nan vil yo. Planifikasyon iben pòv mennen nan inondasyon nan anpil peyi devlope ak ibanizasyon rapid san planifye. Ensekirite ak ensekirite nan klima yo fòtman konekte youn ak lòt.
Ensekirite mennen nan deplasman fòse moun ki kounye a konpetisyon sou kontwòl resous yo ak kominote lame yo, alimante plis konfli ak ensekirite klima. Tout pwoblèm yo mansyone yo ap rive nan anpil pati nan mond lan, tankou nan Sahel, Amerik Latin, ak Karayib la, kote konsekans ensekirite klimatik, ensekirite, ak move gouvènans mennen nan yon dezas imanitè.
Nan Afrik
Jan nou te diskite pi bonè, kriz klimatik la ka agrave tansyon ki egziste deja nan kominote yo. Sepandan, souvan gen yon absans gouvènman lokal ak nasyonal pou bay popilasyon an sèvis oswa reponn a bezwen moun ki afekte yo. Nan Nijerya , enpak ane nan sechrès te lakòz dezètifikasyon ak redwi sous dlo, ogmante konfli ant kiltivatè sedantèr ak gadò mouton k ap chèche preri. Dinamik menm jan an ap fèt nan Liptako-Gourma , ki vle di fwontyè ant Burkina Faso, Mali, ak Nijè, ak Basen Lake Chad, ki detire atravè Chad, ak Nijè.
Nan Amerik Latin nan
Peyi tankou Ondiras, Gwatemala, ak El Salvador toujou ap fè fas ak konsekans siklòn Etna ak Lota, ki te afekte plis pase 6 milyon moun, e gen kèk ki toujou ap rekipere anba dega yo. Rapò Groundswell Bank Mondyal fè konnen 10.6 milyon imigran klimatik ta ka afekte rejyon Amerik Latin nan nan lane 2050. Vil Meksik, li te ye pou manje nan lari eksitan li yo ak sèn atizay dinamik li yo, fè fas a pi gwo menas li te genyen tout tan - chanjman nan klima. Vil la ap desann 12 pous chak ane nan diferan pousantaj akòz yon mank de dlo anba tè kòm vil la kouche sou sa ki te konn lak epi kounye a se sou yon melanj de tè ajil ak vòlkanik.
K: Lè nou konsantre nou sou Ayiti, ki jan ou ta dekri eta sekirite klimatik la? Pi presizeman, ki faktè ki kontribye nan eta ensekirite klimatik Ayiti a? Nenpòt egzanp evènman espesifik pou ilistre deskripsyon sa a?
Marsha:
Ayiti se youn nan peyi ki pi vilnerab a chanjman klimatik nan rejyon Amerik Latin ak Karayib la paske li pozisyone sou yon liy fay ak nan chemen fòmasyon siklòn nan Gòlf Meksik la. Ayiti nan pwofondè kriz klimatik la ak plizyè dizèn dekad ap fèt; ak debwazman masiv, yo estime Ayiti te deja pèdi 98% nan forè vyèj li yo, ki kontribye nan ewozyon tè, inondasyon masiv, glisman tè, efè devaste siklòn ak tanpèt twopikal, ak sechrès akòz chanjman nan klima.
Kondisyon yo te pwouve yo destriktif sou tè, dlo, enfrastrikti, ak sou tout Ayisyen kèlkeswa klas sosyal, men sitou sa yo ki pi pòv - kiltivatè, fanm, timoun, granmoun aje, ak moun ki andikape. Dapre The New Humanitarian , plis pase 80% tè Ayiti a sevèman degrade, epi pi fò nan kouvèti pyebwa yo, forè mangrov, ak ekosistèm koray yo te pèdi. Anplis de sa, Ayiti gen yon gwo risk pou yo monte nivo lanmè, yon enkyetid enpòtan pou moun k ap viv nan zòn kotyè yo.
Destriksyon mwayen pou viv dominan peyizan ayisyen yo (ki pa denigre), mank envestisman nan pratik agrikòl ak sistèm jesyon fatra, ansanm ak enstabilite politik ki egziste deja, migrasyon entèn ak ekstèn, ensekirite alimantè, mank dlo, peryòd sechrès ogmante, ak tanpèt twopikal ki pi souvan se kondisyon ki pral kontribye nan ogmantasyon ensekirite klimatik ann Ayiti.
Nan kòmansman ane 80 yo, grip pòsin Afriken an te fè wout soti Repiblik Dominikèn pou rive Ayiti, sa ki te pouse Etazini, avèk èd anpil òganizasyon entènasyonal, pou elimine kochon kreyòl , endijèn nan zile Ispanyola. Paske peyizan yo te konte sou kochon kreyòl la pou tout ijans tankou maladi, lanmò, nesans, lekol, ak maryaj, eradikasyon li te devaste peyi Dayiti; peyizan yo te pèdi ekonomi yo ak mwayen pou yo viv, anpil moun te fè fas ak grangou, e anpil te deplase Pòtoprens pou yo chèche travay.
Peyizan yo te vin nouvo figi bidonvil k ap grandi nan kapital la, povrete, ak sanzabri. Moun ki te rete nan peyi a te tounen chabon pou yo sove, yo koupe pyebwa ki te konn ba yo manje ak kochon yo. sa te mennen nan ogmante degradasyon anviwònman an ann Ayiti, kontribye nan sa nou wè kounye a nan tout peyi a. Yon lòt fwa ankò, sa te fè kiltivatè yo abandone tè kultivabl yo epi yo deplase nan bidonvil ki gen anpil moun nan Pòtoprens, k ap viv nan abitasyon pwovizwa oswa ti kay ki te konstwi sou tè enstab ki gen tandans fè dife ak inondasyon, ak ak aksè limite a sèvis debaz yo. Lapli souvan deklannche glisman tè ak lave kay fòk nan bidonvil kapital la. Pòtoprens, pa egzanp, se yon vil ki pa gen yon sistèm egou santral, epi fatra yo fini nan kanal ak twou.
Yon lòt egzanp se konsènan enpòte diri US. Poutan, yon lòt souflèt nan kriz anviwonman an Ayiti te vini pandan administrasyon ansyen Prezidan Clinton lan, ki te sibvansyone diri ameriken. Politik sa a te mennen nan enpòtasyon masiv diri ameriken, ki te gen konsekans devastatè pou kiltivatè diri yo ak popilasyon riral Ayiti.
K: Ann pran yon ti moman pou nou konprann ki jan ensekirite klimatik afekte gason, ak fanm yon fason diferan ann Ayiti. Èske ou wè nenpòt diferans?
Marsha:
Fanm ayisyen yo fè 55 pousan nan popilasyon an. Fanm ak tifi fè eksperyans kriz klima a yon fason diferan pase gason. Pa egzanp, fanm gen plis chans pou yo viv nan povrete pase gason, gen mwens aksè a tè oswa libète mouvman, fè fas ak vyolans sistematik. Fanm yo gen tandans tou majorite nan sektè agrikilti a men yo pa posede tè a, yo gen mwens aksè ak kontwòl sou resous, edikasyon ak enfòmasyon, epi yo gen tandans pa pran desizyon nan kay la. An menm tan, yo responsab pou tout travay nan kay la - pran swen timoun yo, kwit manje ak netwaye, pran dlo, ale nan mache a, epi, nan zòn riral yo, travay tè a. Kriz klima a san dout pa gen sèks net, e pou adrese li, li dwe konsidere nòm kiltirèl ak sosyal yon peyi.
Nan kontèks Ayiti, inegalite sèks ak nòm sosyal yo kontribye nan vilnerabilite fanm yo paske yo gen mwens aksè a opòtinite travay fòmèl ak edikasyon. Nan kominote riral yo, fanm kiltivatè yo gen plis afekte pa pwan tè e yo gen mwens chans pou yo gen tit legal; yo fè fas ak plis ensekirite finansye, ki fè yo pi pòv pase tokay gason yo.
K: Ki jan ou panse finans klima a ka pi enklizif nan ede kontèks frajil tankou Ayiti?
Marsha:
Dapre Nasyonzini, finans klima se lajan pou sipòte pwojè adaptasyon oswa mitigasyon ki adrese chanjman nan klima. Finans klima a ta ka sipòte peyi ki pi vilnerab a kriz klimatik ak konfli a pou prepare ak reponn a dezas. Jan nou te diskite pi bonè, Ayiti deja nan pwofondè kriz klimatik la e li se youn nan peyi ki pi vilnerab nan Amerik Latin ak Karayib la. Ayiti ap fè fas tou ak pi move kriz politik nan istwa kontanporen li, ki afekte tout segman sosyete a.
Nan kèk ane ki sot pase yo, nou we jan plis moun ap fè atansyon sou kriz klima a ak responsablite gran peyi yo pou yo adrese li. Poutan, gen anpil diferans ant peyi yo ki ka jwenn aksè nan finansman, espesyalman moun ki afekte nan konfli . Premye Minis Barbad la te yon gwo defansè pou refòm klimatik e, pandan COP26 nan Glasgow, li te mande lidè mondyal yo pou yo aji an fas kriz klimatik la pou sove lavi plizyè milyon moun ki deja ap viv nan zòn ki deja ap pran plis chòk. kriz klimatik nan Karayib la, Amerik Latin, zòn Oseyan Pasifik, ak Lafrik.
Premye Minis Mottley te toujou fè lobby pou pi bon finansman klimatik ak soulajman dèt pou nasyon vilnerab yo atravè Inisyativ Bridgetown , li rekonèt ke aksyon klima mande resous finansye. Inisyativ sa a se yon apèl pou peyi rich ak enstitisyon finansye mondyal yo chanje apwòch yo pran pou ede peyi pòv adapte ak enpak chanjman klimatik. Sid Global la dwe trete yon fason ekitab.
Finansman klimatik, si yo refòme, ta dwe disponib pou peyi tankou Ayiti abòde plizyè syèk inegalite ak chaje dèt. Yon egzanp ta pèmèt peyi tankou Ayiti pran yon poz peman dèt, ki ta disponib pou reponn a dezas. Finans klimatik ta ede Ayiti reponn kòmsadwaman nan kriz klimatik la lè li bay priyorite fòmasyon kapasite ak bezwen lokal yo, ki gen ladan solisyon inovatè lokal yo, egalite sèks, enklizyon sosyal, ak aksè a finans, espesyalman pou òganizasyon lokal yo ak kominote agrikilti yo.
K: Si yo pa abòde, ki jan ensekirite klimatik ta ka diminye plis devlopman Ayiti?
Marsha:
Jan nou te diskite pi bonè, Ayiti se youn nan peyi ki pi vilnerab a chanjman nan klima nan rejyon Amerik Latin ak Karayib la. Kapasite pwodiksyon agrikòl Ayiti redwi chak ane; li plis depann sou enpòtasyon manje, epi pri mondyal pou eleman prensipal yo espere ogmante pa 120-180 pousan pa 2030 . Destriksyon kontinyèl nan mwayen pou viv, espesyalman nan sektè agrikòl la, akòz enpòtasyon, mank de envestisman nan bon pratik agrikilti, koule nan migrasyon entèn ak ekstèn, move jesyon dezas ki gen rapò ak move tan, peryòd sechrès, ak ogmantasyon tanpèt twopikal pral plis anpeche peyizaj la pou devlopman ak kontribye nan ensekirite klimatik. Ensekirite klimatik lakòz konfli ki mennen nan ensekirite alimantè, e Ayiti nan pi move etap ensekirite alimantè li. Kòm mansyone, nou bezwen yon pi bon konpreyansyon sou lyen ki genyen ant klima-sekirite manje-lapè ak klima-devlopman-lapè.