Fè Ayiti tounen nan biznis pou gouvène
Pa: Wolf Pamphile, Fondatè, Wolfp@HaitiPolicyHouse.org
Gloria Blaise, Direktè Rechèch, Gloriab@HaitiPolicyHouse.org
Naika Pierre, Direktè Devlopman Pwogram, Naikap@HaitiPolicyHouse.org
Yon entèvansyon entènasyonal pral gen anpil chans rive an Ayiti. Planifikasyon pou jou ak ane apre entèvansyon an pral detèmine siksè li. Nasyonzini ak eta manm k ap patisipe yo dwe aplike yon apwòch Whole of Government nan gouvènman yo pou asire siksè kout ak alontèm nan kreye chanjman estriktirèl dirab an Ayiti. Pou peyi tankou Lèzetazini, gen yon modèl ki deja egziste e ki ap fonksyone an Ayiti depi plizyè dizèn ane, Plan Ijans Prezidan an pou Sekou Sida (PEPFAR).
Malgre ke PEPFAR opere prensipalman nan yon domèn ki konsantre sou sante, kad sa a ka adopte pou adrese pwoblèm Ayiti nan zafè sekirite, demokratizasyon ak konstriksyon enstitisyon, asistans imanitè, rekonstriksyon, ak devlopman ekonomik.
Depi kreyasyon li an 2003, PEPFAR te elaji nan plis pase 50 peyi ak gwo sipò nan men gouvènman nasyonal ak lokal yo ak sosyete sivil yo. Kòm pi gwo donatè nan inisyativ la, Etazini te aplike yon apwòch Whole of Government, ki gen ladan Depatman Defans, Eta, Komès, Travay, Sante ak Sèvis sosyal, USAID, CDC, ak plis ankò. Ansanm, yo travay nan nivo peyi a anba direksyon Anbasadè Ameriken/Chèf Misyon. Chak ajans opere kòm ekspè nan matyè nan domèn li yo epi asire aplikasyon, siveyans, ak evalyasyon apwopriye.
Inisyativ sa a, ki te vin tounen yon istwa siksè mondyal, kenbe yon repitasyon ekselan an Ayiti e li te jwenn sipò piblik ak gouvènman an. Malgre ke PEPFAR opere prensipalman nan yon domèn ki konsantre sou sante, kad sa a ka adopte pou adrese pwoblèm Ayiti nan zafè sekirite, demokratizasyon ak konstriksyon enstitisyon, asistans imanitè, rekonstriksyon, ak devlopman ekonomik.
Etap nan aplikasyon an enplike opinyon ak kolaborasyon nan men Etazini ak eta manm Nasyonzini ak menm ajans yo. Etabli komite oswa gwoup k ap travay nan domèn espesifik nan ekspètiz ak estrikti lidèchip ak responsablite klèman gen potansyèl pou repwodui yon chemen efikas pou pi devan.
Ajans ki nesesè yo:
Yon fòs mentyen lapè modere Nasyonzini:
Pou sipòte epi bay plas kote polis ayisyen an kapab rebati tèt li, rekrite ofisye, epi repare estrikti entèn yo.
Bay kay ki an sekirite pou fanm ak popilasyon vilnerab k ap chèche refij pandan misyon an kòmanse adrese kriz gang yo.
Estabilize peyi a, debloke ak sekirize chèn ekipman an, epi pèmèt pèp ayisyen an reprann lavi chak jou.
Ministè Afè Etranjè: (Responsab)
Sèvi ak prezans yo, enfrastrikti, ak resous imen yo an Ayiti pou mete inisyativ la anba direksyon Chèf Misyon an ak yon kowalisyon ayisyen gwo pati politik, sosyete sivil, ak dyaspora jan yo dekri nan mouvman enklizif tankou Akò Montana yo.
Kreye yon platfòm retou pou òganizasyon, sosyete sivil la, ak piblik la pou bay kritik oswa pote plent sou aktivite misyon an epi asire transparans ak enklizyon nan nivo kominote a, nasyonal ak entènasyonal.
Ajans defans:
Aplike politik prevantif pou sispann koule zam ilegal ak dwòg nan sous la nan ogmante sekirite kago ak enspeksyon.
Bay fòmasyon taktik lame ak fòs polis Ayiti.
Eta manm ki gen ekspètiz nan konbat vyolans gang ak vyolans politik kapab sèvi kòm konseye pou bay sipò èstratejik ak konsèy nan abòde vyolans gang Ayiti ak reprann teritwa gang yo te genyen lè l sèvi avèk yon apwòch ki santre sou moun.
Èd etranje ak ajans sante:
Sèvi ak rezo swen sante, edikasyon, agrikilti, demokrasi ak komès ayisyen ki egziste deja pou adrese sekirite alimantè, bay sistèm swen sante a yon liy sovtaj, devlopman inisyativ de baz ayisyen dirije pou diminye vyolans ak absans nan tout aspè nan administrasyon piblik, enkli anplwaye gouvènman an. , ofisye lapolis, pwofesè, etidyan.
Pa egzanp, Global Fragility Act to Prevent Conflict and Promote Stability- "Estrateji Ameriken an pou Prevni Konfli ak fè pwomosyon pou Estabilite se yon inisyativ alontèm pou redefini fason Etazini anpeche vyolans ak avanse estabilite nan zòn ki vilnerab a konfli."
Devlope patenarya nan etabli yon pwotokòl de konpreyansyon ak pèp ayisyen an pou ankouraje epi itilize envestisman etranje dirèk (IED) pou devlope enfrastrikti enpòtan nan kominote ki andedan ak andeyò gwo vil yo.
Pa egzanp, G7's Partnership for Global Infrastructure and Investment (PGII) - "Inisyativ enfrastrikti prensipal G7 a ki te atire gwo envestisè yo pi byen reponn a demann mondyal la pou finansman enfrastrikti bon jan kalite, nan peyi ki gen revni ak mwayen ki pi ba."
Ede solisyon ak politik ke ayisyen ap dirije yo pou demonopolize ak desantralize ekonomi an ak pwomouvwa ti ak mwayèn antrepriz.
Ranfòse transparans èd atravè sèvis swivi, kowòdinasyon ak retou pou ogmante responsablite ak konfyans.
Depatman Jistis:
Sipòte pèp ayisyen an nan efò yo fè pou modènize ak anplwaye sistèm tribinal la ak mennen ankèt sou vyolasyon dwa moun kont popilasyon an (egzanp, Masak La Saline)
Bay sipò nan ankèt sou asasina Prezidan Jovenel Moise. Li pral enperatif pou kontinye envestigasyon sa a yon fason pou bese efè laperèz ak entimidasyon sou potansyèl kandida politik ki otreman ta ka evite politik nan pè enpinite. Abòde de premye pwoblèm yo pou asire konfinman popilasyon an epi refè konfyans nan sistèm jistis la.
Sipòte epi aplike yon apwòch jistis restorativ ki santre sou viktim, ki baze sou kominote a ki konsantre sou mal ki te koze ak sa ki dwe rive pou yon rezolisyon lapè. Objektif la se bati konpreyansyon, ankouraje responsablite, epi bay opòtinite gerizon. Metòd rechèch kalitatif ki sèvi ak vizyon ak koute aktif pral jwe yon wòl kle nan defini pwoblèm sa yo ak idantifye pwen antre komen atravè kominote rejyon an pou kowòdone aksyon anvè jistis pou repare.
Antre nan akò ekstra jiridiksyon pou pwolonje responsablite ak règ lalwa epi fasilite pouswit moun k ap kontribye nan vyolans ak enstabilite Ayiti soti aletranje.
Lanse pwojè kout ak mwayen tèm pou adrese tretman inimen prizonye yo epi garanti yon pwosesis regilyè.
Medyasyon:
Pwoksimite CARICOM ak relasyon yo kontinye ak aktyèl gouvènman ayisyen an ak gwo pati politik yo, pozisyon òganizasyon rejyonal la antre nan wòl medyatè pandan tout pwosesis la pou rezoud nenpòt diskisyon rapid.
Deklarasyon Fèmen
Li enpòtan pou aktè yo adopte yon apwòch Whole of Government pou anpeche plan kont entwisyon epi asire ke chak eta manm k ap patisipe yo gen yon apwòch olistik pou sipòte Ayiti. PEPFAR, oryante li sou prevansyon, e se direktiv sa a ki bay yon kad repwodiktif kote Ayiti, Nasyonzini, founisè swen sante devwe yo, ak sipòtè peyi yo kapab rekonseptyalize efò yo pou anpeche konfli ak ankouraje estabilite.